-
សង្គមស៊ីវិលអំពាវនាវសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលលើកកម្ពស់វិស័យសារព័ត៌មាន
- Issue Date 05-May-2015
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការងារលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ អំពាវនាវសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងភាគីពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យបានទូលំទូលាយចំពោះវិស័យសារព័ត៌មាន ជាពិសេសត្រូវមានការគាំពារដោយច្បាប់មួយដ៏ជាក់លាក់ និងត្រូវហ៊ានដាក់ទោសប្រឆាំងអ្នកបំពានលើអ្នកកាសែត ជាជាងត្រឹមចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោស។សាររបស់ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ធ្វើឡើងនៅពេលនេះ គឺចំថ្ងៃនៃការប្រារព្ធទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក ក្រោយពីមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិកំណត់ថ្ងៃទី៣ ឧសភា ជាទិវារំលឹកគុណចំពោះអ្នកកាសែត ដែលលះបង់អាយុជីវិត និងរងការគំរាមកំហែងនៅជុំវិញពិភពលោក។អង្គការ និងសមាគមចំនួន ១៤អង្គភាពដែលធ្វើកិច្ចការ និងតាមដានយ៉ាងដិតដល់ជុំវិញវិស័យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅកម្ពុជា បង្ហាញកង្វល់ពីភាពធូររលុងនៃការអនុវត្តច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលស្ថាប័នសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ ចាត់ទុកថា នៅតែមានអ្នកកាសែតត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ក្នុងបុព្វហេតុបេសកកម្មរបស់ខ្លួន និងរងការគំរាមកំហែងពីសុវត្ថិភាព ក៏ប៉ុន្តែអ្នកប្រព្រឹត្តិបទល្មើសនៅតែស្ថិតក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ ហើយវាបានក្លាយទៅជាវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពមួយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា។នៅក្នុងថ្លែងការណ៍រួមរបស់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែឧសភា ដែលសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នោះ គឺចេញចំថ្ងៃនៃការប្រារព្ធទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក អង្គការ និងសមាគមទាំង ១៤អង្គភាពរកឃើញថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកធ្វើការផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោក ត្រូវបានវាយប្រហារ ឃុំខ្លួន និងធ្វើឃាត ហើយរាល់ការបោះពុម្ពផ្សាយត្រូវបានត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងរ៉ឹង ឬអាចប្រឈមការបិទទៀតផង។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ការរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មានបែបនេះ វាគឺជាការរារាំងដល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងសេរីភាពខាងបញ្ចេញមតិ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ជាងនេះទៀត អង្គការ និង សមាគមទាំងនេះរកឃើញថា អ្នកបំពេញកិច្ចការលើវិស័យសារព័ត៌មាននៅតែពុំទាន់មានភាពឯករាជពេញលេញក្នុងអាជីពរបស់ខ្លួននៅឡើយ។ ក្រៅពីនេះ មានអង្គភាពនៃប្រព័ន្ធព័ត៌មានមួយចំនួនត្រូវបានគេរកឃើញថា មានទៅទំនោរទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ហើយសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ត្រូវបានរឹតត្បិត ជាពិសេសអត្ថបទត្រូវបានត្រួតពិនិត្យ ដោយភ្នាក់ងាររដ្ឋមុនពេលចេញផ្សាយថែមទៀតផង។អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា កញ្ញា ឆាយ ឈុនលី ថ្លែងថា ថ្វីបើទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងមានមនុស្សកាន់តែច្រើនចាប់អារម្មណ៍លើជំនាញកាសែត ក៏អាជីពមួយនេះនៅតែជាផ្នែកមួយនៃឧបសគ្គ ហើយភាគច្រើនពួកគេត្រូវប្រឈមហានិភ័យពីអាយុជីវិតខ្ពស់នៅឡើយ។ឈុនលី បន្តថា អ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើសសម្លាប់អ្នកកាសែតតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានគេនាំខ្លួនមកផ្ដន្ទាទោស ប៉ុន្តែការប្រឈមចំពោះមុខនេះ អ្នកទាំងនោះនៅតែរកឃើញថា អាចរស់នៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់បានដដែល៖ «ជាពិសេសនៅឆ្នាំមុន ឆ្នាំ២០១៤ យើងឃើញមានរឿងរ៉ាវច្រើន មានអ្នកកាសែតដែលត្រូវរងរបួស មានអ្នកកាសែតដែលត្រូវគេសម្លាប់អ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែនៅមានករណីអ្នកកាសែតមួយចំនួនដែលកើតឡើងមុនហ្នឹង ប៉ុន្តែសួរថា តើករណីអស់ហ្នឹង ត្រូវបានស៊ើបអង្កេតដោយជាក់លាក់អត់? គឺអត់ទេ»។ទីប្រឹក្សាក្រសួងព័ត៌មាន លោក អ៊ុក គឹមសេង បញ្ជាក់ថា គិតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រមាណជិត ៤០០ស្ថាប័ន ដោយរាប់ទាំងកាសែតបោះពុម្ពផ្សាយ វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ ព្រឹត្តិបត្រ គេហទំព័រ និងទស្សនាវដ្ដីជាដើមផង។ ដោយឡែក សម្រាប់វិទ្យុទាំងផ្សាយផ្ទាល់ ផ្សាយបន្តប្រមាណ ២៤០ស្ថានីយនៅ ទូទាំងប្រទេស ក្នុងនោះសម្រាប់ភ្នំពេញ មានស្ថានីយវិទ្យុប្រមាណ ១០០អង្គភាពទៅហើយ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ទូរទស្សន៍ចំនួន ២៤ស្ថានីយ។ ចំណែកទូរទស្សន៍ខ្សែកាបចំនួន ១៥៣ ក្រុមហ៊ុនកំពុងដំណើរការសព្វថ្ងៃ។ ក្រៅពីនេះ នៅមានភ្នាក់ងារកាសែតបរទេសចំនួន ៤០អង្គភាពទៀតក៏កំពុងប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួនដែរនៅកម្ពុជា។ពាក់ព័ន្ធរឿងរ៉ាវនេះ អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា កញ្ញា ឆាយ ឈុនលី យល់ឃើញថា ថ្វីបើស្ថាប័ននៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមើលទៅហាក់រីកលូតលាស់ដែលបញ្ជាក់ពីប្រសិទ្ធភាពពេញលេញនៃប្រជាធិបតេយ្យ តែធាតុពិតការរីកដុះដាលនេះ បានតែបរិមាណប៉ុណ្ណោះ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ឈុនលី ថ្លែងថា មានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដ៏តិចតួចណាស់ឈរលើវិជ្ជាជីវៈ និងក្រុមសីលធម៌របស់ខ្លួនសម្រាប់បម្រើឲ្យប្រយោជន៍ សាធារណៈនោះ។កញ្ញា ឆាយ ឈុនលី បន្តថា៖ «អ្វីដែលយើងសំដៅហ្នឹង គឺចង់ឲ្យមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដោយឯករាជ្យ។ ប៉ុន្តែសួរថា បើមើលនៅក្នុងសង្គមយើងបច្ចុប្បន្ន សួរប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យមានប៉ុន្មាន ភាគរយដែលយើងជឿជាក់ថាឯករាជ្យ?»។ថ្លែងនៅក្នុងទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៣០ មេសា កញ្ញា ស្រី សុធាវី នាយិកាប្រតិបត្តិការនៃអង្គការក្រុមការងារដើម្បីដោះស្រាយទំនាស់ឲ្យដឹងថា បើទោះជារដ្ឋាភិបាលបានទទួលស្គាល់រួចហើយលើសេចក្ដីប្រកាសជាសាកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សដែលកំណត់ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏សិទ្ធិសេរីភាពនៃសារព័ត៌មាននៅតែត្រូវបានរឹតត្បិត និងរំលោភបំពានដូចមុន ជាពិសេស ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនេះបានធ្លាក់ចុះ ដែលពុំធ្លាប់មានក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សចុងក្រោយនេះ ក្រោយបោះឆ្នោតជាសាកលរួចកាលពីឆ្នាំ២០១៣។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅពេលនោះ ត្រូវស្ថិតក្រោមការដាក់កម្រិតការសង្កេតពីរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងព័ត៌មានថែមទៀតផង។កញ្ញា ស្រី សុធាវី៖ «បច្ចុប្បន្នថ្វីត្បិតតែសារព័ត៌មាន មានការរីកលូតសាស់ តែវិស័យនេះ ពុំមានទាន់មានឱកាសទូលំទូលាយក្នុងការប្រតិបត្តិតួនាទីរបស់ខ្លួនប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈ ក្រមសីលធម៌ ដោយសេរីភាព និងឯករាជភាពនៅឡើយ។ ស្ថាប័នព័ត៌មានមួយចំនួននៅតែស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែងជានិច្ច។ អ្នកសារព័ត៌មាន និងចាងហ្វាងកាសែតមួយចំនួន ត្រូវបានធ្វើឃាត ដកហូតសិទ្ធិ បិទស្ថាប័ន ប្រឈមការវាយប្រហារ ។ល។»។បើទោះជាបែបណា របាយការណ៍របស់អង្គការ ហ្វ្រីដឹម ហៅស៍ (Freedom House) រកឃើញថា សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅប្រទេសកម្ពុជា ទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខរៀង ១៥៤ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៩៩ ជាប្រទេសដែលពុំមានសេរីភាពផ្នែកសារព័ត៌មានឡើយ។សម្រាប់របាយការណ៍រួមរបស់ក្រុមអង្គការ និងសមាគមទាំង ១៤អង្គភាពវិញ ដែលចេញផ្សាយចំថ្ងៃនៃទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក នៅថ្ងៃទី៣ ឧសភា ក្រៅពីបង្ហាញក្តីកង្វល់ជុំវិញស្ថានភាពរបស់អ្នកកាសែត ថានៅតែជាឧបករណ៍ដ៏គ្រោះថ្នាក់នៅឡើយនោះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ស្ថាប័នដែលធ្វើការយ៉ាងដិតដល់រឿងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនេះ ក៏បានដាក់ចេញនូវគោលការណ៍ធំៗ ចំនួន ៧ ក្នុងនោះក្រសួងព័ត៌មានគួរបង្កើតឲ្យមានអង្គភាពផ្ដល់អាជ្ញា ប័ណ្ណដោយតម្លាភាព ប្រព័ន្ធតុលាការ ត្រូវចាត់វិធានការដើម្បីបញ្ចប់អំពើនិទ្ទណ្ឌភាពចំពោះអ្នកកាសែត និងរដ្ឋសភាគួរធ្វើវិសោធនកម្មលើមាត្រាមួយចំនួនក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ បទបរិហារកេរ្តិ៍ មាត្រា ៣០៥ បទប្រមាថ មាត្រា ៥០២ ការប្តឹងបង្កាច់បរិហារកេរ្តិ៍ មាត្រា ៣១១ និងបទធ្វើឲ្យបាត់ជំនឿលើសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការ មាត្រា ៥២៣ ជាដើម។ការផ្ដល់អនុសាសន៍ជាថ្មីទៀតនៅពេលនេះ ស្ថាប័នក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះយល់ឃើញថា ទាំងរដ្ឋាភិបាល តុលាការ និងក្រសួងព័ត៌មានផង នៅតែខកខាននៅឡើយលើចំណាត់ការរបស់ខ្លួនដែលពុំទាន់បានធានាលើអាជីពជាអ្នកសារព័ត៌មាន ដើម្បីអាចឲ្យពួកគេបំពេញកិច្ចការដោយឯករាជ្យ និងលើវិជ្ជាជីវៈ។ដោយឡែកលោក ប៉ា ងួនទៀង នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជា ដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យថ្លែងថា ដោយមិនទាន់គិតចំនួនតួលេខនៃវិស័យសារព័ត៌មាននៅឡើយផង ដែលត្រូវបានគេរកឃើញថា ធ្លាក់ចុះនោះ។ ជាងនេះទៀត ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជាពិសេសសិទ្ធិសេរីភាពនៃសារព័ត៌មាន ក៏ទទួលរងសម្ពាធពីបរិយាកាសនយោបាយបានរុញច្រានឲ្យវិស័យសារព័ត៌មាននេះធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងកាលពីឆ្នាំ២០១៤ ដែរ។ ទិដ្ឋភាពដូចនេះ ត្រូវបានលោក ប៉ា ងួនទៀង ប្រៀបធៀបថា គឺមិនខុសគ្នាឡើយទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារ កាលឆ្នាំ១៩៩៧ ទេ។អ្នកកាសែតបានក្លាយជាមុខសញ្ញាមួយបន្ថែមទៀតពីការសម្លាប់បំបិទមាត់ ដោយយោធាកាលណោះ៖ «ប្រទេសកម្ពុជា មានការរងគ្រោះដោយសារមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារមួយនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ កាលណោះ គឺបរិយាកាសនយោបាយបានចាកផុតគន្លងនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយការសម្លាប់រង្គាល ការបាត់ខ្លួនបានកើតឡើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ដូច្នេះឆ្នាំ២០១៤ បើយើងនិយាយពីបរិយាកាសវិញវាប្រហាក់ប្រហែលអ៊ីចឹង គឺវាស្ថិតក្នុងការភ័យខ្លួនមួយនៃអារម្មណ៍អ្នកសារព័ត៌មាន ជាពិសេសនៅកន្លែងទីលានប្រជាធិបតេយ្យ និងកន្លែងដែលមានការប្រមូលផ្តុំតវ៉ាមួយចំនួនទៀត»។វិទ្យុអាស៊ីសេរី ពុំអាចសុំការបំភ្លឺបានភ្លាមៗទេពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបំភ្លឺជុំវិញចំណាត់ការប្រឆាំងអ្នកសម្លាប់មកលើអ្នកកាសែត។ ក៏ប៉ុន្តែ កន្លងទៅលោក ខៀវ សុភ័គ មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ធ្លាប់បានអះអាងថា សំណុំរឿងឃាតកម្មទៅលើកាសែត នគរបាលយុត្តិធម៌ពុំដែលបានបិទសំណុំរឿងទុកឡើយ។ បើទោះជាបែបនេះក៏ដោយចុះ មានមនុស្សតិចតួចណាស់ដែលត្រូវគេនាំខ្លួនមកផ្ដន្ទាទោសចំពោះការបាញ់សម្លាប់ទៅលើអ្នកកាសែត និងគំរាមកំហែងក្រោមហេតុផលមួយចំនួន។របាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការក្រុមការងារដើម្បីដោះស្រាយទំនាស់បានបង្ហាញថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១២ មកដល់ឆ្នាំ២០១៥ មានអ្នកសារព័ត៌មានជាង ១៣នាក់ហើយ ត្រូវបានសម្លាប់ និង ២៥នាក់ស្ថិតក្រោមការគំរាមកំហែង។ជុំវិញរឿងនេះ ទីប្រឹក្សាក្រសួងព័ត៌មាន លោក អ៊ុក គឹមសេង ទទួលស្គាល់ថា ក្រសួងសាមីពុំអាចធ្វើអ្វីបានក្រៅពីសាច់ញាតិរបស់ជនរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ តតាំងតាមយន្តការច្បាប់ដើម្បីរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះ។ លើសពីនេះទៀតនេះ លោកថ្លែងថា អាចមាននៅមធ្យោបាយមួយទៀត គឺកម្ពុជានៅមានសមាគមអ្នកកាសែត និង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ត្រូវរួមគ្នាដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាប្រឆាំងរាល់ការគំរាមកំហែង និងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការមកលើអ្នកកាសែត។លោកចាត់ទុកថា នេះប្រហែលជាវិធីសាស្ត្រអាចមានប្រសិទ្ធភាព ហើយបន្តរកយុត្តិធម៌ លុះត្រារកឃើញសខ្មៅ៖ «ខ្ញុំគិតថា ទាំងសមាគមអ្នកសារព័ត៌មាន ទាំងក្រុមគ្រួសារហ្នឹង ពួកគាត់ត្រូវប្រឹងតស៊ូមតិ។ ឧទាហរណ៍ថា បើសិនជាអ្នករងគ្រោះគាត់នៅស្ងៀម គេហៅថា មិនតស៊ូមតិធ្វើអីមួយ តើក្រសួងធ្វើអីកើតអ៊ីចឹង? សមាគមអ្នកសារព័ត៌មានទាំងអស់ហ្នឹងគួរតែរួមគ្នាទៅថា តើយើងត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីការស៊ើបអង្កេត? ឬក៏ករណីដែលកើតកន្លងមកហ្នឹង យើងអាចរកឃើញខ្លះអ៊ីចឹង»។បើទោះជាបែបណា លោក អ៊ុក គឹមសេង យល់ឃើញថា បញ្ហាដែលតែងកើតចំពោះអ្នកកាសែត ដូចការបាញ់សម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ និងគំរាមប្រមាថអាយុជីវិត ភាគច្រើនណាស់ គឺជាអ្នកកាសែតដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាស់ផលប្រយោជន៍ ដូចជាចាប់ឈើ ឬជំរិតទារប្រាក់អីជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែបើអ្នកដែលបំពេញមុខងារតាមវិជ្ជាជីវៈវិញ លោកអះអាងថា កម្រឃើញមានបញ្ហាកើតឡើងណាស់។មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសឲ្យមានទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅថ្ងៃទី៣ ខែឧសភា។ មូលហេតុដែលជំរុញឲ្យមានទិវានេះឡើង គឺដើម្បីរំលឹកគុណអ្នកកាសែតដែលបានបូជាជីវិតក្នុងបុព្វហេតុនៃការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិសេរីភាព ព្រមទាំងឯករាជភាពរបស់ពួកគេ៕ដកស្រង់ពីវិទ្យុអាស៊ីសេរី ចេញផ្សាយថ្ងៃទី ០៣ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៥។