-
ខួប២២ឆ្នាំនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងការរិះគន់ចំពោះការអនុវត្តច្បាប់មិនបានត្រឹមត្រូវ
- Issue Date 25-Sep-2015
រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៃព្រះរាជាណាចក្រទី២ មានអាយុកាល ២២ឆ្នាំហើយគិតមកត្រឹមថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥។ ក្នុងខួប ២២ឆ្នាំនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានចេញផ្សាយនូវកំណត់ត្រាសង្ខេបមួយ ដោយបង្ហាញពីការធ្លាក់ចុះនៃការអនុវត្តច្បាប់មិនបានត្រឹមត្រូវ ចំណែកការគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏មិនបានពេញលេញដែរ។កំណត់ត្រាសង្ខេបរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ដែលចេញផ្សាយចំថ្ងៃខួប ២២ឆ្នាំនៃកំណើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ បានដាក់ចំណងជើងថា «លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង»។ ខ្លឹមសារនៃកំណត់ត្រានេះ បានលើកឡើងពីទិដ្ឋភាពជា ៣ផ្នែកផ្សេងគ្នា គឺការការពារផ្នែកច្បាប់ សេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ការរឹតត្បិតសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន និងផ្នែកទី៣ បានលើកឡើងពីសសរស្ដម្ភនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវបានគេដៅសញ្ញា ដែលជាផ្នែកមួយនៃប្រព័ន្ធបំបិទសំឡេងប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល។ថ្លែងបន្ថែមលើខ្លឹមសារក្នុងកំណត់ត្រានេះ នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អ្នកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា គឺកំពុងស្ថិតនៅលើផ្លូវបំបែក។ ស្ថានភាពរឹតត្បិតសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ដែលត្រូវបានអនុវត្តផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ មានការកើនឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ៖ «»។អ្នកស្រីបន្តថា រូបភាពគំរាមកំហែងមានច្រើន តាមរយៈសម្ដីរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ការបង្កើតច្បាប់ថ្មីដែលមិនចាំបាច់ ដើម្បីដាក់សម្ពាធមកលើអ្នកតស៊ូមតិ មានដូចជាសង្គមស៊ីវិល សមាគម និងសហជីពកម្មករ ជាដើម៖ «»។អ្នកស្រីបង្ហាញទៀតថា បើឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលដែលជាអ្នកអនុវត្តន៍ច្បាប់ គឺគោរពមិនបានពេញលេញនោះទេ៖ «»។ខួបកំណើតនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ ជាពេលដែលកម្ពុជា បង្កើតរដ្ឋជាផ្លូវការ ដោយខ្មែរគ្រប់ភាគីព្រមព្រៀងគ្នាគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ក្នុងរយៈពេល ២២ឆ្នាំកន្លងមកនេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានធ្វើវិសោធនកម្មជាច្រើនអន្លើទៅលើមាត្រាមួយចំនួន។ ឱកាសពេញនិយមច្រើនជាងគេក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មនោះ គឺនៅពេលមានការជាប់គាំងនយោបាយក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិម្តងៗ។អ្នកនាំពាក្យនៃក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលី មានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើវិសោធនកម្មនោះជាដំណើរការនីតិរដ្ឋ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីសម្របសម្រួលទៅតាមការវិវឌ្ឍនៃសង្គម។ លោកបញ្ជាក់ថា ទោះយ៉ាងណា ការធ្វើវិសោធនកម្មនៃច្បាប់នីមួយៗ នឹងមិនធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់គោលការណ៍គ្រឹះ ឬគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ៖ «»។ទាក់ទងបញ្ហានេះ មានការកត់សម្គាល់ថា ការធ្វើវិសោធនកម្មលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ធ្វើឡើងតាមទំនោររបស់អ្នកនយោបាយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ ចំពោះការស្នើរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិល ដែលមិនសូវផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកនយោបាយនោះ មិនត្រូវគេលើកយកទៅពិចារណាឡើយ។កន្លងមក សង្គមស៊ីវិលធ្លាប់ស្នើធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា១៩៩ថ្មី ដោយកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រឹមពីរអាណត្តិ ឬ ១០ឆ្នាំ។ ការស្នើនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលគណបក្សជាប់ឆ្នោតទាំងពីរ កំពុងពិភាក្សាគ្នាធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយដាក់បញ្ចូលស្ថាប័នគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។មាត្រា១៩៩ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា តាមសេចក្តីស្នើពីប្រធានដោយមានការឯកភាពពីអនុប្រធានទាំងពីរនៃរដ្ឋសភា ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចាត់តាំងវរជនមួយរូបក្នុងតំណាងរាស្ត្រនៃបក្សជាប់ឆ្នោត ឲ្យបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាល។ វរជនដែលត្រូវបានចាត់តាំងនេះ ដឹកនាំសហការីដែលជាតំណាងរាស្ត្រ ឬជាសមាជិកគណបក្សតំណាងនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដែលផ្គូផ្គងឲ្យកាន់តំណែងផ្សេងៗក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាល ទៅសុំសេចក្តីទុកចិត្តពីរដ្ឋសភា។ កាលបើរដ្ឋសភាទុកចិត្តហើយ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចេញព្រះរាជក្រឹត្យតែងតាំងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីទាំងមូល។ មុនចូលកាន់តំណែង គណៈរដ្ឋមន្ត្រីត្រូវធ្វើសច្ចាប្រណិធាន។ពាក់ព័ន្ធនឹងមាត្រានេះ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលបានស្នើឲ្យដាក់បន្ថែមប្រយោគមួយល្បះក្នុងច្បាប់នេះ គឺត្រង់វីរជនមួយរូបនោះ សំដៅលើបុគ្គលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី គឺមិនធ្លាប់កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួន ២អាណត្តិ ឬ ១០ឆ្នាំកន្លងមកនោះឡើយ។ការស្នើនេះ សង្គមស៊ីវិលបញ្ជាក់ថា គឺធ្វើឡើងក្នុងបំណងការពារការក្រាញអំណាច កាត់បន្ថយបក្ខពួកនិយម ពុករលួយ និងរក្សាកិត្តិយសអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ តែទោះយ៉ាងណា ការស្នើនេះមិនទាន់មានការសម្រេចយ៉ាងណានៅឡើយ។នៅក្នុងអាណត្តិទី៥ នេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវបានគណបក្សនយោបាយធំពីរដែលមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា ចរចាសុំធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើមាត្រាមួយចំនួន ក្នុងនោះមានមាត្រា ៧៦ថ្មី មាត្រា ១៥០ថ្មី និងមាត្រា ១៥១ថ្មី។ ខ្លឹមសារនៅក្នុងមាត្រាទាំងនេះ បានកំណត់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត គឺជាអង្គការដែលមានសមត្ថកិច្ចរៀបចំ ចាត់ចែង និងគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ និងការបោះឆ្នោតផ្សេងៗទៀតតាមការកំណត់នៃច្បាប់។ទាក់ទងនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ លោក ជិន ម៉ាលីនទទួលស្គាល់ថា អ្នកនយោបាយពិតជាមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្នុងការស្នើសុំធ្វើវិសោធនកម្មលើមាត្រាណាមួយដែលចាំបាច់ និងមានហេតុផលគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបម្រើដល់ផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ៖ «»។ទោះយ៉ាងណា លោកលើកសរសើរថា ការអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិនោះ មានការរីកចម្រើនជាបន្តបន្ទាប់ពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ ហើយលោកក៏ទទួលស្គាល់ថា នៅមានចំណុចខ្លះដែលរដ្ឋាភិបាលមិនទាន់បានអនុវត្តបាននៅឡើយ ដោយសារកាលៈទេសៈមិនទាន់អំណោយផល ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗដែលអាចជំនួស ឬអាចបំពេញបន្ថែមនូវខ្លឹមសារច្បាប់ទាំងនោះបាន។កាលពីជាង ២០ឆ្នាំមុន សម័យប្រជុំសភាពេញអង្គលើកទី១ បានចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៣។ សភាធម្មនុញ្ញកាលណោះ បានអនុម័តសមាសភាពក្នុងគណៈកម្មការអចិន្ត្រៃយ៍រៀបរៀងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយសមាសភាពទាំងនោះ មានមកពីគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា។ ចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់អាណត្តិទី៥ ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ នេះ មានតែគណបក្សពីរប៉ុណ្ណោះដែលមានអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាបក្សប្រឆាំង៕ដកស្រង់ពីវិទ្យុអាស៊ីសេរី ចេញផ្សាយថ្ងៃទី ២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥៕